Consultatie wetsvoorstel Wet versterking Waarborgfunctie Awb

Van 1 februari 2024 tot 31 juli 2024 stond de consultatie van het wetsvoorstel voor aanpassing van de Algemene wet bestuursrecht (Awb), de Wet versterking waarborgfunctie Awb, open. Dit wetsvoorstel past de Awb aan en is wetsvoorstel onder andere een reactie op de kinderopvangtoeslagaffaire waarbij bleek dat het vertrouwen van de burger in het optreden van de overheid moet worden hersteld. De regering wenst de rechtspositie en rechtsbescherming van burgers bij overheidshandelen te versterken, de menselijke maat in het bestuursrecht te vergroten en de overheid responsiever te maken. Het wetsvoorstel bevat daartoe diverse aanpassingen van de Awb om de waarborgfunctie van deze wet voor burgers – en andere belanghebbenden – te versterken.

Het wetsvoorstel bevat de volgende onderdelen:
1. Er wordt een nieuwe algemene bepaling ingevoegd die de overheid de instructie geeft zich dienstbaar op te stellen bij de uitoefening van haar taak. Dit gaat over bejegening en hulp, omdat de overheid de regels beter kent dan de burger
2. In artikel 3:4, tweede lid, Awb is het evenredigheidsbeginsel opgenomen. Dat betekent dat een regel niet strikt wordt toegepast als uit een dossier blijkt dat de gevolgen van een besluit onevenredig zijn ten opzichte van het met het besluit te dienen doel. Dit al bestaande artikel wordt uitgebreid, zodat in de toekomst een evenredigheidstoets (volgens de bestaande jurisprudentie van de bestuursrechter) ook mogelijk wordt bij een regel uit een formele wet. Het gaat hierbij om een ventiel. Het betekent niet dat de wet opzij wordt gezet, maar alleen dat overheden de mogelijkheid krijgen om onrechtvaardige gevolgen van strenge toepassing van een regel weg te nemen.
3. Mensen krijgen een aanspraak op het herstel van kennelijke schrijf- of rekenfouten in een besluit die zich voor eenvoudig herstel lenen.
4. Besluiten van de overheid worden begrijpelijk gemotiveerd.
5. Bij financiële beslissingen met rechtstreekse gevolgen voor de directe bestedingsruimte zal voorafgaand contact worden opgenomen of van de juiste gegevens wordt uitgegaan.
6. In de regels over bestuursrechtelijke geldschulden wordt meer rekening gehouden met doen vermogen van burgers, onder meer door het stimuleren van betalingsregelingen als betalingsruimte ontbreekt en mensen bij een terugvordering extra in de problemen komen.
7. Er komt meer wettelijke ruimte om bij de indiening van een bezwaarschrift een termijnoverschrijding verschoonbaar te achten.]
8. Teneinde onnodige procedures te voorkomen wordt o.a. voorgesteld dat bestuursorganen
a. op een besluit aangeven op welke wijze men in contact kan komen met een ambtenaar die je dossier kent,
b. bij een bezwaarschrift eerst in overleg treden met de bezwaarmaker en
c. bij een te laat ingediend bezwaarschrift in contact treden om te bezien of er redenen zijn om de termijnoverschrijding verschoonbaar te achten
9. De positie van de burger in procedures voor de bestuursrechter wordt versterkt met de mogelijkheid om aan een burger de gelegenheid te geven zijn beroepsgronden verder te onderbouwen of ingenomen stellingen aannemelijk te maken (de burgerlus)

De impact kan pas echt worden ingeschat nadat naar aanleiding van de consultatie eventuele wijzigingen in het wetsvoorstel zijn aangebracht. Op basis van de consultatieversie is de inschatting dat het wetsvoorstel meer maatwerk gaat vragen van de professionals bij de gemeenten. Dat schuurt in de uitvoering vanwege de grote aantallen (bulkbeschikkingen) in het belastingdomein. Bij een bepaalde (juridisch mogelijke) uitleg zijn enkele bepalingen in het wetsvoorstel niet uitvoerbaar of leiden deze tot zeer hoge uitvoeringskosten. Als die specifieke bepalingen niet uitvoerbaar zijn, dan is het van belang dat er een uitzondering komt voor het gemeentelijke belastingdomein of dat de bepaling wordt gewijzigd naar een wel uitvoerbare variant.

Zie verder: het eindrapport van de uitvoeringstoets van de VNG: https://vng.nl/sites/default/files/2024- 08/eindrapport_uitvoeringstoets_awb.pdf

De consultatieperiode liep tot 31 juli 2024. Daarna zal opnieuw een weging plaatsvinden op basis van de reacties, de toets op uitvoerbaarheid en de budgettaire gevolgen van het wetsvoorstel. Het is te verwachten dat het voorstel nog wordt aangepast voordat het opnieuw in de ministerraad aan bod komt en ter advisering aan de Afdeling advisering van de Raad van State wordt voorgelegd. Wanneer het wetsvoorstel definitieve contouren van het wetsvoorstel helder zijn is nog onbekend.

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Ministerie van Justitie en Veiligheid VNG (zie voor de consultatiereactie wetsvoorstel: